Opinie | Geef die coachingsprijs eens aan een ‘leuk blondje’

Tot voor kort had ik nog nooit van space invaders gehoord. Het is zo’n term die je over je tong moet laten rollen als een goede wijn. Heeft het iets met ruimtevaart te maken?

Space invaders is de titel van een boek van de Britse socioloog Nirmal Puwar, werkzaam aan Goldsmiths University in Londen. Het boek is bijna twintig jaar oud, maar nog altijd populair en actueel. Wat gebeurt er, vraagt zij, als vrouwen en mensen van kleur ruimtes innemen die traditiegetrouw aan mannen toebehoren?

Puwar beantwoordt die vraag onder meer aan de hand van interviews met Britse parlementsleden en hoge ambtenaren – allemaal vrouwen. Zij verstoorden de heersende orde en dat leidde tot weerstand én pogingen de status quo te handhaven.

Een voorbeeld is volgens Puwar het creëren van twijfel. Horen jullie er wel bij? Kennen jullie de ongeschreven wetten? Wat geeft jullie het recht ruimte in te nemen? Door twijfel te zaaien, vergroot je de druk en is de kans groot dat de indringer fouten maakt. Bijkomend voordeel: je voorkomt meer inbraakpogingen.

Van vrouwen wordt verwacht dat ze in een mannelijk outfit hun taken verrichten, terwijl ze onder druk staan hun zogenaamde vrouwelijkheid te bewaken. „Als ze niet de geaccepteerde vrouwelijke stijl hebben, lopen ze het risico als vreemd en grotesk te worden bestempeld in een omgeving waarin alles is ingedeeld naar mannelijk en vrouwelijk.”

Je vraagt je af: hoeveel is er veranderd?

Vakjury

Ik moest denken aan Puwars boek toen ik de shortlist zag voor Coach van het Jaar. Zondag wordt bekend wie er genomineerd zijn. Er staan elf namen op de lijst, niet één is vrouw. Sterker: de onderscheiding is nog nooit aan een vrouw uitgereikt. Sinds de eerste editie in 2002 waren er, tot en met vorig jaar, 63 nominaties. Vier nominaties gingen naar een vrouw (drie keer Sarina Wiegman, één keer Vera Pauw). Zou het principe van de ‘space invaders’ ook voor de Nederlandse coachingwereld opgaan?

Sarina Wiegman was twee keer UEFA Women’s Coach of the Year. Maar hier niets

Voor de verkiezing van Coach van het Jaar leveren sportbonden kandidaten aan voor de longlist. Sportkoepel NOC-NSF, de NOS en de voorzitter van een negenkoppige vakjury stellen vervolgens een shortlist op. Vakjuryleden mogen de lijst aanvullen. In aanmerking komen (buitenlandse) coaches die prestaties hebben geleverd met Nederlandse topsporters, als bondscoach, club- of privécoach. Op 11 en 12 december brengen ze digitaal hun stem uit, via een persoonlijke link. Zij bepalen voor 50 procent de uitkomst. De andere helft komt van de vakjury. Zoals bij het Eurovisie Songfestival.

Natuurlijk moet kwaliteit bij een uitverkiezing voorop staan. Maar je kunt je wel afvragen of de vakjuryleden – die dus gewicht in de schaal leggen – niet een keer het lef moeten hebben om bij gelijke geschiktheid de voorkeur te geven aan een vrouw. Hoe kan een internationaal gerenommeerde coach als Sarina Wiegman – twee maal Europees kampioen met twee verschillende landen en één keer vice-wereldkampioen – drie keer naast de prijs grijpen? Waren de mannelijke winnaars zo veel beter? En wat is ‘beter’? Is dat vanuit het niets een nationale ploeg naar een grote titel loodsen? Of zoveel mogelijk medailles winnen?

Seksisme

„Het streven naar diversiteit wordt in de sport als een luxeprobleem” ervaren, lees ik in een vorig jaar verschenen onderzoek van het Mulier Instituut, dat zich bezighoudt met sport en cultuur. Uit door sportbonden ingevulde vragenlijsten blijkt dat maar 14 procent van de toptrainers – talent- en (assistent)bondstrainers – vrouw is. Bijna driekwart van de verenigingen vindt het al lastig genoeg om competente trainers te vinden die iets voor de vereniging willen doen. Laat staan goede vrouwen op die plekken te krijgen.

Bij de besturen van bonden en verenigingen is het niet veel beter. Ruim een kwart van de bondsbesturen en 30 procent van de verenigingsbesturen bestaat volledig uit mannen. Vooral bondsvoorzitters zijn bijna altijd mannen. Ook bij vrouwenteams. De Atletiekunie was in 2021 de enige sportbond met meer vrouwen (vijf) dan mannen (vier) in het bestuur.

Dezelfde onderzoekers, Agnes Elling en Rens Cremers, onderzochten de impact van deze ons-kent-ons-mentaliteit in sportorganisaties. Ze spraken dertien mensen die een hogere technische kaderfunctie vervullen in sportbonden en -organisaties. Zeven technisch-directeuren, één technisch manager, vijf bondscoaches of bondstrainers. Acht mannen en vijf vrouwen.

„Vrouwen die een kaderfunctie uitoefenen geven aan op seksistische wijze te worden gediscrimineerd via seksueel grensoverschrijdend gedrag”, schrijven de onderzoekers. Zij spraken een technisch manager die tijdens een wedstrijd te horen kreeg dat ze ‘op haar kut’ moest gaan zitten. Een coach vertelde: „Er hangt een sfeer, een mannensfeer, die worden macho, die worden egoïsten en die gaan vies praten en als je dat als vrouw niet accepteert, nou dan krijg je de functie niet.”

Een andere vrouw, in het technische topkader van een sportorganisatie, vertelde dat zij op haar uiterlijk in plaats van haar vaardigheden wordt beoordeeld. Zelfs door spelers van de tegenpartij, die tegen háár spelers zeiden: ‘nou dat leuke blondje, jullie hebben geluk hè.’ Ze werkt „tien keer zo hard”, zegt ze, en kleedt zich „basic” om „foute oordelen” voor te zijn.

Hardnekkig vooroordeel

Ridiculiseren en seksualiseren zijn niet zonder gevolgen, schrijven Elling en Cremers in het dit jaar verschenen rapport. „Ze tasten de motivatie van vrouwen aan om kaderfuncties uit te (willen) oefenen en het belemmert hun intreden en aanblijven.”

Het is volgens de onderzoekers een hardnekkig vooroordeel dat mannen geschiktere topcoaches zijn dan vrouwen. Daardoor worden vrouwen vaker aangesteld als assistent-coach, óók als zij betere papieren hebben.

Lees ook
In het voetbal is een man de baas

Leeslijst




Mail de redactie